Amate Sokka (Wiinamu Sokka Baalunkura!)

By Akako Wonshsho, 

May 2, 2013, From Sidamaland

Diinu woyya wolqanna burkuta hayyo hoo’roonsire hedeweelchcho horre Sidaamu gobbana manna kadote gashshootira ewe sa’asi sa’u woggati dagoomu xagge qullaawu garinni xawisse sa’inno halaaleeti. Hattenne yanna albaanni Sidamu manni umisi gashshoote, dagoomunna–miinjjju, dagoomunna budu, botolikunna wole lophote handaarra gashshooti annaati. Kadote gashshooti hundda gadado qunaate gala hanafihu gedensaanni allagichu manninkke aanna loonsotinna loosanni noo buuto, hantaalonna dawaawano bikkimale ikkase faajjete.

Woyyaawino garinni manchi beeti taaloonyira uurinoha gadate gashshoote billaalise diinu gashshooti rumuxanno gede asse gadadise gashsha, miinjjanna kalaqamu jiro baala raawe mulqi’re horronsi’ranni heera, qoonqossi, budesi, jirtesi, seerasinna ayimasi xawo fushano injosi horo ba’anno asse umisi budinna seerira guluphite galtanno asse ciigishshe gashshanni heerasinna xaphomunino hajo baalantera aliidiha ikke dagoominkke heeshsho addintanni lowo geeshsha gadadaame ikkiteenna manninkke darbitino buxima giddo uwe heeranno asitay keeshansa Sidaamu manni sa’u gashshootubba hundaanni gadadame gali xagge reqecci assite sa’inno halaaleeti.

Allagichu dagoominkke ayiimma qoosso, manninaatunna demokraaste qoosso, kalaqamu uuyinota umo gashshate qoosso, miinjinsanna botolikinssa gashshaano ikkannoki gede agawe hoole umisi gashshooti hundda wolqate gadadame guluphanno assate babbaxitinno hayyo hoo’roonsiranni keeshshasi xawoho.

Wolqqa hooroo’nsira, waajishiisha, babbada, sacha, harunssa, shiimu mannira woxe woy uulla woy yara gashoote uwaateennina wole hayyo ho’roonsire kadamino manni mereero baxillu, mittimma, halama, allagicho aaninni hoo’late gutu gaara kalaqqannoki gede assaninna kadote mannu fulanokki assitanno farrana dano loosaniiti xa yanara he’nonihu. Kuni aleeni la’numori ikino daafira sa’u gashshootubba mimmituwayichinni baxitannohu heedhu/kalaqantu yannannina su’minsanninna kadote hayyonna wolurinni callaati kadote amadooshensa la’ahunni baalunkku assooti jeefo manchi beetto gargadhanno wolqqanna hayyora ka’ima ikkitanno injjo baala roqqite hoolte kade gashshate.

Sidaamu mannino heeshonsara woyya qarruwa kalaqe hundasii guluphe galannota malano diina aaninni hoo’late afoo arrawo xaade mittimmate sharramanni yannasi, woxesinna lubbosi baatanni keeshasi dagoomu xagge xawisino halaaleeti. Ikkollana xaa geesha manigadu allagichi wollqanna burkuta hayyo horoonsiranni noo daafo hendanni garinni wolaphosi afira didandiino.

Tenne yannarano mannankke darbbimalu qarri giddo tugate woyya irkko ikkitannosi farra loosanni mannankke yawuuchishannina mittimasi diiganni leellano. Hasattosi wonshirateno xaa yannara mannankke minfulunni, qachunni, qametenni, olluunni, ga’retenni, woradunni, amma’notenni, woxunni, shiimu mannira uulla, yara gashootena wolere qeeche babbadaninna mittu ayiidoomi ooso mereero uminsa botolikkira guluphphitanno gaamo kalqenna wole dawaawano sirse manninkke mittimma beco hune ciigishe gashshate woyya woxenna badaase gashate lowo irkko ikitanno hayyo horo asi’re mannankke woyya qarri giddo tuge hegeraawate buxuqame loos’iranni noo yannaati.

Ikiyo daafira manninkke ayiimma huwachiishate, manninaatunna demokraasete qooso garunni agadhate, meessi gashshoote uurrisiratenna xaphomunnino wolaphonkke afi’ne kado aaninni hoo’late afoo arrawo xaandde mittimmate sharrama noo dooriweelonkeeti.

Ayiiradu Sidaamu mannankke teenne ikito wo’mu wodaninni huwaxite kaajado mittimma kalaqidhe kadotenna darbbimale buximara ebbannota bacu daninni akkimalete qarruwara reqeci asitannota allagichu mixo sigiiggino sharronni buluushshine wolaphonkke ilate diinu babbadooshira ayee bakko ikkeennano guluphinummokkinni dhdhabata mittimmanna silisu hayyo horo assi’ne diinu gano batachate illete liphphora nafa huluullamummokkinni mittimma ka’no!

Qeelle Sidaamu Dagara!

By Akako Wonshsho, from Sidamaland, May 2, 2013